Народная прымаўка абвяшчае «Ад турмы і торбы не заракайся». А ведаць нормы крымінальнага заканадаўства неабходна асабліва дарослым, якія выхоўваюць дзяцей-падлеткаў (непаўналетніх ва ўзросце ад 14 да 18 гадоў), бо часцяком нявінныя свавольствы апошніх пераходзяць у крымінальна каральныя злачынствы і строга караюцца законам.

 За ўчыненне злачынстваў, запісаных у Крымінальным кодэксе, у малалетнім узросце (да дасягнення 14 гадоў) адказнасць нясуць законныя прадстаўнікі дзіцяці. У адпаведнасці з Кодэксам Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэннях, прынятым у 2002 годзе, дадзеная адказнасць выяўляецца ў выглядзе вынясення папярэджання або штрафу ў памеры да 10 базавых велічынь (артыкул 9.4 Крымінальнага кодэкса).

За здзяйсненне злачынстваў, якія прадугледжаны Крымінальным кодэксам, да дасягнення ўзросту з якога наступае крымінальная адказнасць, непаўнагадовы можа быць накіраваны па рашэнні суда ў спецыяльнае вучэбна або лячэбна-выхаваўчую ўстанову на тэрмін не больш за 2 гады.

З 14 гадоў надыходзіць крымінальная адказнасць за пэўныя віды злачынстваў (частка другая артыкула 27 Крымінальнага кодэкса). Вось некаторыя з іх:

• Забойства (артыкул 139) — наўмыснае супрацьпраўнае пазбаўленне жыцця іншага чалавека;
• Прычыненне смерці па неасцярожнасці (артыкул 144);
• Наўмыснае прычыненне цяжкага цялеснага пашкоджання (артыкул 147). Гэтыя пашкоджанні павінны быць небяспечнымі для жыцця або пацягнуць страту функцый якога-небудзь органа на тэрмін больш за 4-х месяцаў;
• Наўмыснае прычыненне менш цяжкага цялеснага пашкоджання (артыкул 149). Гэтыя пашкоджанні павінны не быць небяспечнымі для жыцця ці не павінны пацягнуць наступстваў, прапісаных у артыкуле 147 Крымінальнага кодэкса;
• Згвалтаванне (артыкул 166) — палавыя адносіны мужчыны і жанчыны, ажыццёўленыя супраць волі жанчыны ці з выкарыстаннем яе бездапаможнага стану;
• Гвалтоўныя дзеянні сэксуальнага характару (артыкул 167) — адносіны для задавальнення палавога запалу, акрамя адносін мужчыны і жанчыны, учыненыя супраць волі іншага чалавека або з выкарыстаннем яго бездапаможнага стану;
• Выкраданне чалавека (артыкул 182);
• Крадзеж (артыкул 205) — таемнае выкраданне маёмасці;
• Рабаванне (артыкул 206) — адкрытае выкраданне маёмасці;
• Вымагальніцтва (артыкул 208) — патрабаванне аб перадачы маёмасці або права на яго, якое ажыццяўляецца пад пагрозай прымянення гвалту да пацярпелага або яго сваякам, знішчэння іх уласнасці або распаўсюджвання якая абражае і іншай інфармацыі;
• Згон аўтадарожнага транспартнага сродку або маламернага воднага судна (артыкул 214);
• Наўмыснае знішчэнне або пашкоджанне маёмасці (частка другая i трэцяя артыкула 218);
• Наўмыснае прывядзенне ў непрыдатнасць транспартнага сродку або шляхоў зносін (артыкул 309);
• Крадзеж наркатычных сродкаў, псіхатропных рэчываў і прэкурсораў (артыкул 327). Прэкурсоры — гэта хімічныя прэпараты, якія могуць выкарыстоўвацца для вырабу наркатычных і псіхатропных рэчываў;
• Хуліганства (артыкул 339) гэта дзеянні, якія:

— груба парушаюць грамадскі парадак;

— характарызуюцца яўнай непавагай да грамадства;

— суправаджаюцца прымяненнем гвалту або пагрозай яго прымянення, а таксама знішчэннем або пашкоджаннем чужой маёмасці;

• Заведама ілжывае паведамленне аб небяспецы (артыкул 340), напрыклад, пра тое, што рыхтуецца выбух, а таксама іншыя дзеянні, якія могуць стварыць небяспеку для жыцця і здароўя людзей, або прынесці страты ў буйным памеры, або маглі пацягнуць наступ падобнага шкоды ;
• Апаганьванне збудаванняў і псаванне маёмасці (артыкул 341).
  
  За здзейсненыя злачынствы непаўналетняму могуць быць прызначаныя наступныя віды пакаранняў:

• Штраф (артыкул 111 Крымінальнага кодэкса) прызначаецца асобам, якія маюць самастойны заробак ці маёмасць.
• Арышт (артыкул 114 Крымінальнага кодэкса), прызначаецца на тэрмін ад 1 да 3-х месяцаў для асобаў як жаночага, так і мужчынскага полу;
• Пазбаўленне волі (артыкулы 115 — 116 Крымінальнага кодэкса).

          З 16 ГАДОЎ непаўналетняга прыцягнуць да крымінальнай адказнасці практычна за ўсе здзейсненыя ім злачынства.

У 18 ГАДОЎ надыходзіць поўная крымінальная адказнасць.

Педагог сацыяльны                     Рудэнка Р.Г.